Een kritische blik op de toepasbaarheid van blockchain

De manier waarop we met gegevens omgaan heeft de laatste jaren een fenomenale verandering doorgemaakt. Bedrijven en overheden opereren steeds meer data gedreven en het einde is nog lang niet in zicht. Waar big data enkele jaren geleden de kop opstak, staat de volgende ontwikkeling alweer even voor de deur: blockchain. Een decentraal systeem dat de tussenkomst van autoriteiten overbodig maakt en waarmee data op eerlijke, transparante, veilige wijze opgeslagen, beheerd en gedeeld kan worden. Dat is de belofte, maar kan deze echt waargemaakt worden? En kunnen we de gevolgen van een blockchain revolutie wel overzien?

De idealistische oorsprong van blockchain

Blockchain en de motieven van de bedenkers hebben, misschien anders dan je zou denken, een bijzonder idealistische oorsprong. Aan de basis staan filosofen, wiskundigen en cryptografische genieën die de wereld wilden veranderen, door instanties en autoriteiten zoals banken en notarissen overbodig te maken en hun macht beperken. De meest bekende vorm van blockchain is voor de meeste mensen toch wel de Bitcoin. Daar lees je verderop in dit stuk meer over.

Hoe werkt het ook alweer?

Blockchain functioneert als een openbaar, digitaal grootboek dat over het gehele netwerk wordt gedistribueerd. Iedere transactie, mutatie en gebruiker wordt vastgelegd en iedere gebruiker/schakel beschikt over actuele replicaties van al deze data. De gegevens die in de blockchain terecht komen dienen op geautomatiseerde wijze te worden geverifieerd door alle schakels. Wanneer het aantal goedkeuringen een bepaald percentage heeft bereikt ontstaat er een redelijke consensus over de validiteit van de transactie. Op dat moment wordt deze opgenomen in de blockchain. Frauduleuze of verdachte transacties worden er zo uit gefilterd.

De toegevoegde waarde van blockchain

Voor de een klinkt blockchain idyllisch, voor de ander is het een vaag en abstract toekomstbeeld. Volgens Mark Willemen (Polder Knowledge) zijn er zeker toepassingen waar blockchain een goede oplossing zou kunnen zijn. Maar hij plaatst toch een aantal kritische kanttekeningen.

Mark: “Ik geloof dat er use cases bestaan waar blockchain goed tot zijn recht zou kunnen komen, ik pleit dan ook zeker niet tegen blockchain. Wel vind ik het belangrijk om iedere situatie te analyseren en alternatieve, veelal goedkopere, technologieën eerst uit te sluiten voordat een gedecentraliseerd systeem geïmplementeerd wordt. Blockchain vergt een flinke investering en wanneer het systeem overgekwalificeerd is schiet het zijn doel voorbij.”

Volgens Mark zijn er een aantal criteria die bepalen of blockchain de oplossing van een probleem kan betekenen, de case:

• betreft een zeer lange keten van partijen;
• betreft erg complexe verhoudingen;
• bevat trust issues tussen de partijen/schakels;
• biedt geen mogelijkheid tot het toepassen van een eenvoudiger, goedkoper alternatief.

Blockchain: meer transparantie en verantwoordelijkheid

Blockchain is met name interessant wanneer de trustketen erg complex is. Voorbeelden van complexe ketens zijn te vinden in de supply chain. Neem nu kinderspeelgoed, de keten van grondstof(fen) tot eindproduct bestaat uit heel wat schakels. Over het algemeen staat de consument niet stil bij de oorsprong, maar zodra het materiaal giftig blijkt te zijn dan willen we graag kunnen traceren waar de fout en de verantwoordelijkheid ligt. Met blockchain zou een eindleverancier ‘smart contracts’ kunnen toepassen en eisen dat tussenleveranciers al hun informatie in de blockchain plaatsen, waarop een stukje auditing validatie wordt uitgevoerd. Zo wordt misinformatie voorkomen en zijn gegevens niet meer te manipuleren.

Mark: “Autoriteiten willen altijd terug kunnen pakken op wat er in de keten gebeurt. Op het moment dat er iets mis gaat is er behoefte aan trust en bewijskracht. Hoe meer schakels en hoe langer de keten is, hoe beter een gedistribueerde, gedecentraliseerde grootboekrekening van toepassing is. Er zijn al platforms die het mogelijk maken om van een bestaande blockchain gebruik te maken, door een stukje code te plaatsen kun je jouw eigen smart contracts en procedures hierop vastleggen en visueel maken. Momenteel werkt dit echter nog zeer traag en is het moeilijk in te schatten hoe technologieën zich zullen ontwikkelen. ”

Toepasbaarheid op de gezondheidszorg

Een van de meest complexe sectoren wanneer het op beleid, belangen, gegevensbeheer en gevoelige informatie aankomt is de gezondheidszorg. Op het eerste oog daarom wellicht een geschikte use case voor de implementatie van blockchain, maar is het dat ook?

Mark: “De vraag is, wat is het doel van de implementatie van blockchain in de zorg? Wat willen we ermee bewijzen? Blockchain is een oplossing wanneer er gebrek aan vertrouwen is tussen partijen en wanneer de keten lang of complex is. Voor zover ik nu kan inschatten is dit in de zorg niet zodanig het geval dat het niet met een ander systeem opgelost kan worden. Ja, voor patiënten wordt het systeem transparanter, maar alleen voor de gemoedsrust van patiënten of het op de vingers kunnen tikken van zorgpersoneel is zo’n implementatie nogal wat. De wereld verandert steeds meer richting een systeem waarbinnen we transparanter met elkaar delen en praten. Ik zou graag zien dat we zorg kunnen verbeteren door opener te zijn met als doel de kwaliteit verbeteren. Blockchain kan hierin die stok achter de deur zijn, zolang het niet bedoeld is om fouten te bestraffen. Partijen zullen het dus bovenal eens moeten zijn over het doel en de toepassing. Wie is de beheerder en betaalt de kosten voor de computers bij een gesloten netwerk? Ziekenhuizen, verzekeraars? Een andere optie is een database die centraal wordt beheerd en gerepliceerd. Als er vertrouwen is en de centrale database op een veilige locatie beheerd wordt, wat is dan nog de toegevoegde waarde van een gedecentraliseerd systeem? Het is het onderzoeken waard.”

Blockchain en privacy

Een gedecentraliseerd systeem zou in te zetten zijn voor de toegang tot elektronische patiëntendossiers. Aan de ene kant beschermt een waterdicht systeem de privacy, anderzijds blijft dit afhangen van menselijke acties. Alle input en informatie die de blockchain binnenkomt, blijft bewaard.

Mark: “Privacy is iets bijzonders, niemand wil dat zijn gegevens op straat komen te liggen, maar tegelijkertijd geven we massaal heel veel informatie weg via social media platformen en accepteren we allerlei voorwaarden klakkeloos. Echter, wanneer het op gevoelige informatie aankomt, zoals bijvoorbeeld gezondheid, wordt het een ander verhaal. Bovendien is het zo dat de patiënt zelf zal moeten bepalen welke informatie bij welke partijen bekend mag zijn, ook al zouden die gegevens in de toekomst wel eens gevoelig kunnen blijken. Patiënten die het systeem hierdoor wantrouwen zullen wellicht vitale informatie achterhouden voor hun arts, wat de kwaliteit van de zorg niet ten goede komt. Niet alleen voor de patiënt, maar ook voor partijen die gegevens inzien verandert er iets. Het ligt voor altijd vast wie er wanneer toegang heeft gehad tot welke gegevens.”

Blockchain voor crypto currency

Zoals gezegd was crypto currency ooit bedoeld om de centrale macht van onder andere banken te verkleinen en te herverdelen. Crypto currency, de Bitcoin, werd ontwikkeld om dit peer-to-peer-principe in de praktijk te brengen. Om dit te bewerkstelligen wordt gewerkt volgens de ‘proof of work methode’, door te ‘minen’ bewijs je aan het werk te zijn voor de het netwerk. Hoe meer miners er aan het werk zijn, hoe betrouwbaarder en sterker het netwerk. Wanneer 51% van de miners een transactie valideert, wordt deze opgenomen in de blockchain.

Mark: “Juist door het proof of work mechanisme is het peer-to-peer-principe achterhaald. Door het hoge energiegebruik van mining computers en de lage rentabiliteit hebben veel partijen hun computers uitgezet. Dat betekent dat nu de 5 grootste miningpools, waarvan 4 in Azië gevestigd, 80% bezitten en samen consensus moeten bereiken. Zij hebben dus de meeste invloed en zeggenschap in het netwerk en in de praktijk is het dan ook helemaal geen gedecentraliseerd systeem. Daarnaast heb je de grote multimiljardairs/speculanten(whales). Deze spelen met de koersen om zo hun aandeel steeds meer te verhogen. Omdat een hogere verdienste je automatisch meer macht geeft is het ethische principe volledig achterhaald geraakt. Ondanks alles denk ik dat crypto currency banken wel heeft doen inzien dat ze in de toekomst niet meer vanzelfsprekend de enige partij zijn. Naar mijn mening werkt crypto currency alleen als het ‘proof of work mechanisme’ eruit wordt gehaald, maar ik ben bang dat dit niet gaat gebeuren. Bitcoin zal waarschijnlijk blijven bestaan als store of value, simpelweg omdat het de eerste bekende is ”

Waar ligt dan wel potentie voor blockchain?

Een partner van de US Agency for International Development (USAID) onderzocht samen met twee anderen de effectiviteit van blockchain implementaties in 43 cases. In geen enkel geval werd bevestigd dat de beoogde resultaten hierdoor behaald waren of dat een alternatieve technologie hiertoe niet in staat zou zijn geweest. Bovendien zijn de langetermijngevolgen nog niet geheel duidelijk. Zijn er dan echt geen potentiële use cases waarin blockchain een essentiële functie zou kunnen hebben?

Mark: “Wellicht zou blockchain een uitkomst kunnen zijn voor overheden en gemeentes. Het pusht hen om processen in kaart te brengen, transparant te zijn, goed na te denken over beslissingen en nauwkeurig te werk gaan. Onder andere bij verkiezingen, zou een gedecentraliseerd systeem gekoppeld aan de stembureaus wellicht het onderzoeken waard zijn. Maar nogmaals, als een case niet aan de basiseisen voldoet, dan zijn andere technologieën om in de oplossing van een probleem te voorzien waarschijnlijk meer geschikt.”

Human resources

“Binnen ons FutureFit platform sluiten we toepassingen van blockchain niet uit. Hiermee helpen we bedrijven die hun medewerkers als ‘assets’ zien in plaats van als personeel. Door hen intrinsiek te motiveren kunnen bedrijven zoveel meer bereiken. Hiervoor moeten mensen wel transparant, eerlijk zijn, durven zeggen wat ze willen. Op basis hiervan proberen we visie en ambitie samen te brengen. Pas wanneer je op de juiste plek zit kom je volledig tot je recht en daar heeft zowel de werknemer als de werkgever baat bij. Blockchain zou een methode kunnen zijn om aan te tonen dat wij altijd op een verantwoorde manier met (persoonlijke) gegevens omgaan.”