Samen Bouwen aan de Nationale Infrastructuur voor Digitaal Erfgoed

Veel erfgoedorganisaties willen graag NDE-compatibel werken, maar lopen in de praktijk tegen gebrek aan tijd, technische complexiteit en versnipperde systemen aan. De richtlijnen zijn duidelijk, maar de uitvoering vraagt expertise en continuïteit.

Polder Knowledge biedt juist die specialistische begeleiding en technische uitvoering die nodig is om verder te komen dan alleen de basis. Wij helpen organisaties om de stap van intentie naar realisatie te maken: van strategie en inrichting tot implementatie, koppelingen, publieksdiensten en duurzame technische oplossingen.

NDE-Compatibel Werken voor Erfgoed

Sinds 2015 werkt Nederland stap voor stap aan een nationale infrastructuur voor digitaal erfgoed. Die koers is vastgelegd in de Nationale Strategie Digitaal Erfgoed en wordt in praktijk gebracht door het Netwerk Digitaal Erfgoed (NDE). Het doel is om versnipperd erfgoed, van kleine historische verenigingen tot nationale instituten, digitaal met elkaar te verbinden, zodat gebruikers eenvoudig over collecties en organisaties heen kunnen zoeken, ontdekken en reflecteren op verleden, heden en toekomst.

De nationale infrastructuur bestaat niet uit één systeem of één portal, maar uit een samenhangend geheel van:

NDE-compatibel werken betekent dat jouw organisatie digitaal erfgoed zo publiceert dat het optimaal kan meedoen in deze nationale infrastructuur. Polder Knowledge helpt erfgoedinstellingen om deze koers concreet te maken in beleid, systemen en digitale publieksdiensten.

Wat is NDE-Compatibel Werken?

Waarom is dit relevant voor jouw erfgoedorganisatie? Omdat NDE-compatibel werken ervoor zorgt dat jouw digitale collectie-informatie vindbaar, verbonden en duurzaam herbruikbaar wordt, direct bij de bron.

In de kern draait NDE-compatibel werken om één centrale vraag: hoe zorg je dat jouw erfgoedinformatie eenvoudig gevonden, verbonden en hergebruikt kan worden, zonder tussenlagen of afhankelijkheid van losse platforms?

Talloze organisaties bewaren stukjes van ons gezamenlijke erfgoed: lokale historische verenigingen, archieven, musea, bibliotheken, thematische platforms en nationale instituten. Al deze collecties zijn waardevol, maar vaak ook versnipperd. Het digitale domein biedt de kans om deze fragmenten samen te brengen, mits iedereen volgens dezelfde afspraken werkt.

Precies daarvoor is het Netwerk Digitaal Erfgoed opgericht: om landelijke afspraken, standaarden en voorzieningen te bieden waarmee erfgoedinstellingen hun erfgoedinformatie op een toekomstbestendige en onderling verbonden manier kunnen publiceren.

Gebruik van standaarden en architecturen

Werken volgens de uitgangspunten van de Nationale Strategie Digitaal Erfgoed en de
DERA, zodat iedereen dezelfde taal spreekt.

Linked data in registratiesystemen

Collectie- of registratiesystemen die linked data ondersteunen, zodat data machineleesbaar en koppelbaar is.

Duurzame identifiers (PID’s)

Objecten, personen en begrippen krijgen stabiele, betekenisvolle URI’s, zodat ze blijvend te refereren zijn.

Termen verbinden via het Termennetwerk

Collectie-informatie koppelen aan gestandaardiseerde termen uit bronnen als AAT, NTA, RKDartists en ontsloten via het Termennetwerk.

Datasets vindbaar maken via het Datasetregister

Beschrijvingen van datasets, zoals catalogi, collecties en inventarissen, publiceren en aanmelden in het
Datasetregister, de inhoudsopgave van digitaal erfgoed in Nederland.

Beeld ontsluiten met IIIF

Gebruik van IIIF voor duurzame, flexibele ontsluiting en presentatie van beeldmateriaal.

Informatie op webpagina’s leesbaar maken voor zoekmachines

Met schema.org en JSON-LD wordt collectie-informatie machineleesbaar. Deze aanpak wordt ook wel SEO 2.0 voor erfgoed genoemd.

Deze bouwstenen samen maken dat erfgoed niet alleen digitaal aanwezig is, maar structureel verbonden kan worden met andere collecties en kennisbronnen – in Nederland en daarbuiten.

De sleutel ligt bij de bronhouders

De kern van de landelijke aanpak is helder: als de bronhouders hun zaken op orde hebben, wordt de rest van het netwerk sterker. Bronhouders zijn de organisaties die collecties beheren, van groot tot klein en van nationaal tot lokaal. Volgens het NDE leveren deze partijen een bijdrage aan de nationale infrastructuur voor digitaal erfgoed:

1. Bronhouders (erfgoedinstellingen)

  • gebruikmaken van afgesproken standaarden en linked data in registratiesystemen;
  • collecties verbinden met gestandaardiseerde termen via het Termennetwerk;
  • datasets vindbaar maken via het Datasetregister.

    2. Aanbieders van registratiesystemen

    • linked data implementeren in hun systemen;
    • gebruik van termen en het Termennetwerk stimuleren;
    • export en registratie in het Datasetregister ondersteunen.

    3. Dienstplatformen (websites, thematische portals en apps)

    • het Datasetregister gebruiken om relevante datasets te vinden;
    • linked data benutten voor een rijkere gebruikerservaring;
    • collectie-overschrijdende toegangen bieden voor eindgebruikers.

    4. Overheden en fondsen

    • beleid en financiering baseren op de Nationale Strategie Digitaal Erfgoed en de DERA;
    • erfgoedinstellingen en leveranciers stimuleren om de nationale infrastructuur te gebruiken.

    Polder Knowledge helpt erfgoedorganisaties om NDE-compatibel te werken, van strategie tot implementatie van Linked Open Data, Termennetwerk, Datasetregister, PID’s en duurzame digitale publieksdiensten.

    Van versnipperd erfgoed naar verbonden kennis

    Zonder afspraken blijft erfgoedinformatie versnipperd: elk depot zijn eigen systeem, elke website een eigen zoekfunctie. De nationale infrastructuur voor digitaal erfgoed doorbreekt dit door Linked Open Data bij de bron te creëren en te verbinden met gestandaardiseerde termen. Zo ontstaat een netwerk van informatie in plaats van losse eilanden.

    Het Datasetregister vormt hierin de landelijke inhoudsopgave van het digitale erfgoed. Door collectiegegevens als gestructureerde data, bijvoorbeeld met schema.org en JSON-LD, te publiceren, worden datasets beter vindbaar, herbruikbaar en inzetbaar voor themaplatformen, digitale diensten en onderzoek.

    De volgende stap: slimme toegangen via een nationale knowledge graph

    De komende jaren voegt het NDE hier een nieuwe laag aan toe: slimme toegangen op basis van een nationale knowledge graph. Door automatisch relaties, patronen en samenvattingen te herkennen in alle beschikbare datasets kunnen apps en diensten straks vragen beantwoorden zoals:

    • In welke bronnen vind ik schilderijen van Van Gogh?
    • Welke datasets bevatten informatie over de Tweede Wereldoorlog?
    • Waar vind ik publicaties over Gelderland?

    Hoe beter erfgoedinformatie bij de bron is verbonden met termen, PID’s, gestructureerde data en Linked Open Data, hoe krachtiger deze toekomstige kennisbank wordt. NDE-compatibel werken betekent dus: nu al voorbereiden op deze volgende fase van verbonden erfgoed.

    Linked Open Data: fundament voor NDE-compatibel werken

    Linked Open Data vormt het technische en conceptuele fundament van de nationale infrastructuur voor digitaal erfgoed. Het maakt erfgoedinformatie vindbaar, verbindbaar en herbruikbaar – zonder centrale databank of handmatige exportstappen.

    Volgens de NDE-richtlijnen betekent dit dat erfgoedinformatie:

    • machineleesbaar wordt gepubliceerd;
    • voorzien is van duurzame identifiers (PID’s);
    • gekoppeld is aan gestandaardiseerde termen via het Termennetwerk;
    • vindbaar wordt via het Datasetregister;
    • herbruikbaar is voor websites, apps en themaplatformen;
    • ook als gestructureerde data (JSON-LD) wordt aangeboden voor maximale interoperabiliteit.

    Wanneer deze basis staat, kan het netwerk automatisch nieuwe inzichten en verbindingen genereren.

    Hoe publiceer je Linked Open Data? Twee complementaire routes

    In de praktijk publiceren erfgoedorganisaties LOD op twee manieren, die elk een eigen rol vervullen:

    • schema.org / JSON-LD voor lichte, pagina-gebaseerde gestructureerde data;
    • SPARQL-endpoints voor volledige, querybare toegang tot semantisch verbonden data.

    Hierdoor ontstaat ruimte voor zowel laagdrempelig beginnen als voor geavanceerde, datagedreven toepassingen.

    Schema.org als praktische route naar Linked Open Data

    In de commerciële wereld is het al jaren gebruikelijk: webpagina’s worden verrijkt met schema.org-metadata zodat zoekmachines de inhoud beter begrijpen. In de erfgoedsector staat deze aanpak nog aan het begin, maar de impact is groot.

    Met schema.org en JSON-LD kun je:

    • informatie op webpagina’s leesbaar maken voor zoekmachines (SEO 2.0);
    • direct Linked Data bij de bron creëren zonder extra infrastructuur;
    • gestructureerde data publiceren zonder technische complexiteit;
    • een basis leggen voor collectie-overschrijdende toepassingen.

    Voor erfgoedorganisaties is schema.org daarom zowel een SEO-instrument als een LOD-instrument. Polder Knowledge gebruikt schema.org vaak als laagdrempelige eerste stap richting volledig NDE-compatibel werken.

    Kies voor schema.org wanneer:

    • je laagdrempelig wilt starten met open data;
    • SEO en zichtbaarheid een belangrijke rol spelen;
    • je pagina’s direct wilt verrijken met JSON-LD zonder extra infrastructuur;
    • je een lichte oplossing zoekt die goed past bij beperkte tijd of capaciteit;
    • je stap-voor-stap richting volledige LOD wilt groeien.

    SPARQL-endpoints als volledige Linked Open Data-toegang

    Waar schema.org een lichte, toegankelijke vorm van gestructureerde data biedt, gaat een SPARQL-endpoint een grote stap verder. Een endpoint geeft volledige, dynamische en querybare toegang tot de onderliggende Linked Open Data van een collectie. Dat betekent dat machines — en dus ook onderzoekers, platforms en apps — complexe vragen kunnen stellen zoals relaties tussen objecten, personen, plaatsen en gebeurtenissen.

    SPARQL is daarmee de meest complete vorm van LOD-publicatie: ideaal voor organisaties die hun data breed willen delen, analyseren of koppelen binnen een semantisch netwerk.

    Kies voor een SPARQL-endpoint wanneer:

    • je je collectie volledig als Linked Open Data wilt publiceren;
    • onderzoekers of instellingen je primaire doelgroep zijn;
    • semantische relaties (SKOS, RDFS, OWL) belangrijk zijn;
    • je querybare, dynamische toegang wilt bieden tot complexe datasets;
    • je beschikt over — of wilt bouwen aan — een volwassen LOD-infrastructuur.

    Hoe Polder Knowledge erfgoedinstellingen helpt NDE-compatibel te worden

    Polder Knowledge combineert technische expertise met kennis van erfgoedprocessen en NDE-richtlijnen. We sluiten aan bij hulpmiddelen zoals het Spoorboekje, de Informatieplanner en de DERA, en vertalen die naar concrete stappen voor jouw organisatie.

    Stap 1 – Doelen en informatieplan

    We starten met de vraag waarom jouw organisatie wil digitaliseren en NDE-compatibel wil werken. Denk aan:

    • publieksbereik vergroten;
    • depot- en contextmateriaal zichtbaar maken;
    • onderzoek faciliteren;
    • hergebruik door makers mogelijk maken;
    • duurzame bewaring en interne efficiëntie versterken.

    Met de Informatieplanner en het Spoorboekje maken we deze doelen concreet en bestuurlijk uitlegbaar.

    Stap 2 – Digitale duurzaamheid en informatieobjecten

    We analyseren hoe digitale bestanden en hun metadata zijn georganiseerd. We kijken naar:

    • bestandsformaten en houdbaarheid;
    • kwaliteit en compleetheid van metadata;
    • rechten en toegankelijkheid;
    • integraal beheer van het informatieobject (bestand plus representatie-informatie).

    Stap 3 – Collectie-informatiesysteem (keuze of optimalisatie)

    Het collectie-informatiesysteem is de motor onder je digitale erfgoed. We helpen bij:

    • het opstellen van een Programma van Eisen;
    • de keuze of evaluatie van systemen voor collectieregistratie, -beheer of -management;
    • inrichting op basis van Requirements for Collection Management Systems;
    • koppelingen voor export naar LOD, Termennetwerk, IIIF en Datasetregister.

    Stap 4 – Linked Open Data, PID’s en Termennetwerk

    Dit is waar erfgoed echt verbonden wordt. Wij:

    • helpen een PID-strategie opzetten en implementeren;
    • koppelen collectie-informatie aan termen uit het Termennetwerk;
    • richten schema.org en JSON-LD in op webpagina’s of direct vanuit het collectiebeheer;
    • ondersteunen bij RDF-dumps en SPARQL waar nodig;
    • regelen of begeleiden registratie in het Datasetregister;
    • zetten IIIF in voor beeldmateriaal.

    Stap 5 – Publieksdiensten en dienstplatformen

    Wanneer de basis staat, helpen we erfgoed zichtbaar maken in publieksdiensten. We werken volgens de Architectuurblauwdruk voor dienstplatformen en vertalen de rollen van bronhouders, dienstverleners en ontwikkelaars naar een concrete digitale toepassing, zoals een website, themaplatform of app.

    Praktijk: Polder Knowledge in de erfgoedsector

    Stichting Wijkcollectie – NDE-proof collectiebeheer op basis van schema.org

    Voor Stichting Wijkcollectie ontwikkelde Polder Knowledge een collectiebeheersysteem waarmee de organisatie volledig NDE-proof kan werken. Kenmerken:

    • collectiegegevens worden als Linked Open Data via schema.org en JSON-LD gepubliceerd;
    • gebruik van gestandaardiseerde termen en duurzame identifiers;
    • inrichting afgestemd op toekomstige koppeling met stedelijke en landelijke erfgoedplatformen;
    • de collectie sluit aan op de nationale infrastructuur zonder complex technisch beheer.

    LifeWatch ERIC – Thesaurus voor biodiversiteit

    Voor LifeWatch ERIC implementeerden wij een uitgebreide biodiversiteitsthesaurus voor planten. Deze sluit inhoudelijk aan op het principe van het Termennetwerk:

    • gestandaardiseerde namen en begrippen voor soorten;
    • semantische relaties tussen termen;
    • mogelijkheden om datasets beter te doorzoeken en te vergelijken;
    • een fundament om biodiversiteitsdata als Linked Data aan te bieden.

    Veelgestelde vragen over NDE-compatibel werken

    Moeten we direct volledig NDE-proof zijn?

    Nee. NDE-compatibel worden is een traject, geen knop. Je kunt klein beginnen, bijvoorbeeld met schema.org op collectiepagina’s of met het gebruik van Termennetwerk-termen, en van daaruit verder groeien.

    Hebben we een nieuw collectie-informatiesysteem nodig?

    Niet altijd. Soms is optimalisatie van het bestaande systeem voldoende. Wel is het belangrijk dat het systeem Linked Data en koppelingen naar Termennetwerk en Datasetregister ondersteunt.

    Is Linked Open Data niet te technisch voor onze organisatie?

    De technologie is complex, maar de implementatie hoeft dat niet te zijn. Met de begeleiding van Polder Knowledge en hulpmiddelen zoals schema.org, JSON-LD en het Spoorboekje kan elke erfgoedorganisatie de eerste stappen zetten.

    Heb je een goed voorbeeld uit de praktijk?

    In de NDE-context wordt vaak verwezen naar het voorbeeld van de Verkaufsbücher: registers van onteigende en doorverkochte Joodse woningen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Door deze gegevens te koppelen aan kadasterdata konden exacte locaties worden achterhaald en ontstond een nieuwe laag van inzicht. Het journalistieke platform Pointer deed hier onderzoek naar en ontdekte onder meer dat vastgoedhandelaren en andere partijen profiteerden van de handel in Joodse woningen. Dit toont hoe krachtig verbonden data kan zijn bij het duiden van geschiedenis.

    In dit voorbeeld zijn relaties en bronnen nog grotendeels handmatig gekoppeld. Met een volwassen nationale infrastructuur – met Linked Data bij de bron, Termennetwerk, Datasetregister en een knowledge graph – zou een groot deel van deze verbindingen automatisch of semiautomatisch gelegd kunnen worden.

    Klaar om jouw erfgoed te verbinden met de nationale infrastructuur?

    Wil je dat jouw collectie meer is dan een losse website of een lokaal systeem? Wil je meedoen in het netwerk van verbonden erfgoed, zodat gebruikers over organisaties heen nieuwe verbanden kunnen leggen? Polder Knowledge helpt je om NDE-compatibel te werken – van strategische verkenning tot technische implementatie en publieksdiensten. Neem contact op voor een vrijblijvend gesprek en ontdek wat er mogelijk is.